Sigortanın asgari ücretten gösterilmesi ya da eksik yatırılması, Türkiye’de hem işçiler hem de işverenler için ciddi hukuki ve mali sonuçlar doğurabilecek bir durumdur. Bu durum, işçiye iş akdini haklı nedenle derhal feshetme hakkı tanırken, aynı zamanda işçinin hakları ve diğer olası sonuçlar da dikkatle incelenmesi gereken konulardır. İşçi, sigorta primlerinin eksik ya da asgari ücret üzerinden yatırılması durumunda, haklı fesih hakkını kullanabilir ve bu durumun işçi açısından doğurduğu haklarını detaylı olarak inceleyelim.
Asgari Ücretten Sigorta Gösterilmesi
Asgari ücretten sigorta gösterilmesi, işverenin işçinin maaşını yasal olarak ödenmesi gereken tutardan daha düşük bir rakamla bildirmesi durumudur. Asgari ücretten sigorta gösterilmesi, işverenin maliyetleri düşürmek amacıyla yaptığı bir uygulamadır. Ancak, bu durum işçi için birçok olumsuz sonuca yol açabilir. İşçi, gerçek maaşı üzerinden sigorta primi ödenmediği için emeklilik maaşı düşük hesaplanır, sağlık sigortası hizmetlerinden eksik faydalanabilir ve diğer sosyal güvenlik hakları kısıtlanabilir.
Ayrıca, asgari ücretten sigorta gösterilmesi, işçinin iş akdini haklı nedenle derhal feshetme hakkını doğurur. İşçi, sigorta primlerinin eksik yatırılmasından dolayı maddi ve manevi zarar uğrayacağı için, bu durumu haklı fesih sebebi olarak kabul edebilir ve tazminat talep edebilir.
Sigortanın Asgari Ücretten Gösterilmesi Mümkün Müdür?
Sigortanın asgari ücretten gösterilmesi veya eksik yatırılması yasal olarak mümkün değildir. Bu durum, işverenin sigorta yükümlülüğünü ihlal etmesi anlamına gelir. Eğer bir işçi, sigortasının asgari ücretten gösterildiğini veya primlerinin eksik yatırıldığını fark ederse, bu durum işçiye sözleşmesini haklı nedenle feshetme hakkı tanır.
Sigortası Asgari Ücretten Gösterilen veya Eksik Yatırılan İşçi Neler Talep Edebilir?
Sigortası asgari ücretten gösterilen veya eksik yatırılan bir işçi, aşağıdaki haklarını talep edebilir:
- İşvereni SGK’ya şikayet ederek denetim başlatılmasını sağlamak,
- Gerçek maaşının tespit edilmesini talep etmek,
- İş sözleşmesini haklı nedenle feshederek gerçek maaşı üzerinden kıdem tazminatı almak,
- İş sözleşmesini feshederek gerçek maaşı üzerinden yıllık izin alacaklarını talep etmek,
- İş sözleşmesini feshederek gerçek maaşı üzerinden fazla mesai alacaklarını istemek,
- İş sözleşmesini feshederek gerçek maaşı üzerinden ücret alacaklarını talep etmek,
- İş sözleşmesini feshederek gerçek maaşı üzerinden hafta tatili ücretlerini talep etmek,
- İş sözleşmesini feshederek gerçek maaşı üzerinden genel tatil sürelerine ait alacaklarını talep etmek.
Sigortası Düşükten Yatırılan İşçinin Hizmet Tespit Davası
Sigortası eksik yatırılan bir işçi, hizmet tespit davası açma hakkına sahiptir. Bu dava, SGK’ya bildirilmeyen veya eksik yatırılan primlerin tespiti amacıyla açılır.
Örneğin, işçinin maaşının bir kısmı elden ödeniyor ve yalnızca banka hesabına yatan tutar SGK’ya bildiriliyorsa, bu durum işçinin sigorta sürelerinin eksik hesaplanmasına yol açar. İşte bu gibi durumlarda, işçi hizmet tespit davası açarak eksik yatırılan primler ve bildirilmeyen hizmet sürelerinin tespit edilmesini sağlayabilir.
Hizmet tespit davası, işçinin sosyal güvenlik hakları açısından büyük önem taşır. Davanın olumlu sonuçlanması halinde, işçi, geçmişe dönük olarak bildirilmeyen çalışma günleri için sigortalı sayılacak ve eksik prim ödemeleri tamamlanacaktır.
Bu dava sürecinde davacı taraf, işçinin eksik bildirilen çalışma sürelerinin tespitini talep ederken, davalı ise işveren olacaktır. İşverenin, çalışma sürelerini doğru bir şekilde SGK’ya bildirmemesi durumunda, işçi bu hak kayıplarını telafi etmek için dava açabilir.
Hizmet tespit davasına ilişkin düzenlemeler, 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği’nde yer almaktadır. Bu tür davalar, işçinin sosyal güvenlik haklarını geri kazanabilmesi adına büyük önem taşır. Bu süreçte bir avukattan destek almak, hak kayıplarının telafisi açısından oldukça faydalı olacaktır.
Eksik Sigorta Yatırmanın Sonuçları
Eksik sigorta yatırılması ya da sigortanın asgari ücretten gösterilmesi, işçiye haklı fesih hakkı tanımanın yanı sıra, her iki tarafa da bazı ciddi yükümlülükler ve zararlar getirmektedir. Eğer işçi, asgari ücret üzerinden sigorta gösterilirken gerçek maaşını daha yüksek alıyor ve aradaki farkı elden alıyorsa, bu durumda bir iş hukuku uzmanı olan avukattan danışmanlık hizmeti almanız önemlidir.
İşçi açısından bu durumun olumsuz etkileri şunlar olabilir:
- Eksik sağlık hizmetleri: Sigorta primlerinin asgari ücret üzerinden yatırılması, sağlık hizmetlerinden eksik yararlanılmasına neden olabilir. Bu durum, işçinin tıbbi ihtiyaçlarını karşılamada sorunlar yaratabilir.
- Diğer sosyal güvenlik hakları: Sigorta primlerinin eksik yatırılması, işsizlik ödeneği, geçici iş göremezlik ödeneği gibi hakların olumsuz etkilenmesine yol açabilir. Bu da işçinin geçici ya da uzun süreli işsizlik dönemlerinde mağduriyet yaşamasına sebep olabilir.
- Düşük emekli maaşı: Emeklilik maaşı, sigorta primlerinin ödendiği tutara göre hesaplanır. Asgari ücretten prim yatırılması, işçinin emekli maaşını ciddi şekilde düşürebilir, bu da ilerleyen yıllarda ekonomik olarak zorluk yaşamasına neden olabilir.
İşveren açısından, sigorta primlerinin eksik yatırılması veya asgari ücret üzerinden bildirilmesi durumunda birkaç ciddi sonuç ve yükümlülük ortaya çıkmaktadır:
- İdari para cezası: Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), eksik prim yatıran işverene idari para cezası uygular. Bu cezalar, işverenin mali yükümlülüklerini artırabilir.
- Gecikme zammı ve faiz: Eksik yatırılan primler için SGK, gecikme zammı ve faiz talep edebilir. Bu, işverenin ödeme yükümlülüğünü daha da zorlaştırır.
- Hizmet (prim) tespit davası: İşçi, eksik prim yatırılması nedeniyle prim tespit davası açabilir. Bu dava halk arasında hizmet tespit davası olarak bilinse de, esasen işçinin daha yüksek ücret aldığını kanıtlaması koşuluyla işverenden eksik yatırılan primlerin tamamlanmasını talep etmesine olanak sağlar.
- Cezai sorumluluk: Vergi kaçırma gibi durumlarda işveren cezai sorumlulukla karşı karşıya kalabilir. Bu da hukuki ve finansal açıdan ciddi yaptırımlara yol açabilir.
İşçinin Hakları
Eksik prim yatırılması durumunda işçi, aşağıdaki haklarını kullanma hakkına sahip olabilir:
- Kıdem ve Diğer Tazminatları Talep Ederek İş Sözleşmesini Fesih Etme: İşçi, eksik prim ödemeleri ve asgari ücretten gösterilmesi nedeniyle iş sözleşmesini haklı sebeple feshedebilir ve kıdem tazminatı gibi diğer tazminatları talep edebilir.
- Hizmet Tespit Davası Açma: İşçi, maaşının SGK’ya eksik bildirildiğini veya primlerinin eksik yatırıldığını fark ederse, hizmet tespit davası açarak gerçek kazancının belirlenmesini ve eksik primlerin tamamlanmasını talep edebilir.
- SGK’ya Şikayet: İşçi, işvereni SGK’ya şikayet ederek denetim başlatılmasını isteyebilir ve işverenin sorumluluğunun tespit edilmesini sağlayabilir.
- ALO 170 Şikayet Hattı: İşçi, ALO 170 hattı üzerinden SGK’ya şikayetini ileterek ilgili durum hakkında işlem yapılmasını talep edebilir.
SONUÇ
Sigortanın asgari ücretten gösterilmesi, eksik yatırılması veya hiç yatırılmaması durumunda işçi, hizmet tespiti davası açabilir ve iş sözleşmesini haklı nedenle feshedebilir. Ancak bu süreçlerin hukuka uygun şekilde gerçekleştirilmesi çok önemlidir. Aksi takdirde, başvurular olumsuz sonuçlanabilir veya alacaklar zamanında elde edilemeyebilir. Bu nedenle, sürecin başından itibaren uzman bir iş hukuku avukatından hukuki destek alınması, işçinin haklarının korunması ve doğru adımların atılması açısından büyük önem taşır.
Ücretli danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için Enes Öztürk Hukuk Bürosu ile iletişim kurabilirsiniz.
Avukat Enes Efe ÖZTÜRK
ENES ÖZTÜRK HUKUK & DANIŞMANLIK BÜROSU